Armillaria - jak się zabrać za rozpoznawanie gatunków?

[Ania]

Pojawiają się już opieńki i można by było nauczyć się je rozróżniać po makro cechach. Zastanawiam się jak do tego podejść z sensem, bo wcale nie jest to takie proste. Wrzucę trochę zdjęć i popróbujemy je oznaczyć. Grzybów już nie ma, zresztą mikroskopowo chyba nie da się ich rozróżnić. Ja też nie zwróciłam uwagi na wszystko na co powinnam. Do dzieła więc

12.10. 2013 Głębokie, na zmurszałym pniu
Armillaria I

Armillaria II

Armillaria III

Armillaria IV

[Waldek]

Aniu, temat bardzo ciekawy. Niestety ja nigdy nie przyglądałem się im bliżej. Chętnie bym się zapoznał z ich cechami makroskopowymi. Ktoś ma monografię o opieńkach (lub cokolwiek na ich temat)?

[Ania]

Z tego co wiem, to Rysiek chwalił się kiedyś taką książką No i w atlasie na bio-forum troszkę jest, i chyba nawet taki kącik tam istnieje.

[Waldek]

Tak, trzeba będzie poszperać w necie (a książkę nabyć? ). Zobaczymy co Rysiek powie

[Rysiek]

Oj powie, powie Mam monografię o opieńkach, z tego co pamiętam oznacza je sie dość prosto, generalnie po cechach makro i sposobie występowania. W  Polsce występują, przynajmniej teoretycznie, 4 gatunki: Armillaria ostoyae (Romagn.) Herink (1973) – opieńka ciemna, Armillaria borealis Marxm. & Korhonen (1982) – opieńka północna jako najbardziej rozpowszechnione, oraz :Armillaria gallica Marxm. & Romagn. (1987) – opieńka żółtawa, Armillaria mellea (Vahl) P. Kumm. (1871) – opieńka miodowa jako rzadziej występujące.
Kilka gatunków wymieniono jako możliwe do znalezienia w Polsce m in; Opieńka bezpierścieniowa (Armillaria tabescens (Scop.) Emel.
Kłopot w tym, że nie wiem czy uda mi się ją znaleźć w stodole, bo ciągle jeszcze żyjemy na kartonach

[Ania]

Oparłam się na opracowaniu z atlasu Marka Snowarskiego i na jego podstawie przygotowałam taki wstęp do oznaczania

Armillaria – opieńka

Kiedyś różne odmiany opieńki - Armillaria traktowano jako jeden gatunek. Od ok. 30 lat zaczęto wyróżniać kilka jej gatunków. Oznaczenia dokonuje się na podstawie kompleksu cech makroskopowych. Zadanie jest trudne, ale wykonalne. Różnice mikroskopowe pomiędzy gatunkami raczej nie mają znaczenia. Powinno się obserwować młode owocniki, których cechy są doskonale widoczne w przeciwieństwie do owocników mocno rozwiniętych.
Na co należy zwrócić szczególną uwagę?

I.   Sposób wzrostu – w wiązce czy pojedynczo. Jeśli w wiązce, to liczebność owocników.
II.   Podłoże – na drewnie czy na ziemi oraz rodzaj substratu.
III.   Kapelusz – dominująca barwa (należy zwrócić uwagę na obecność koloru żółtego lub oliwkowego).
IV.   Łuseczki i włókienka na kapeluszu – ich barwa (ciemne, brązowe lub jaśniejsze, żółtawe), gęstość, rozmieszczenie i trwałość (czy są obecne na brzegu kapelusza).
V.   Pierścień – błonkowaty czy włókienkowaty, jego trwałość – niemal zanikający u starszych owocników lub prawie niewykształcony również u młodych egzemplarzy. Obecność i barwa łuseczek na spodniej stronie pierścienia u młodych owocników.
VI.   Trzon – kształt jego podstawy (wrzecionowaty czy bulwiasty), obecność ryzomorf (czy jest do nich przyczepiony). Kłaczki lub włókienka na jego powierzchni, ich barwa i ilość.
VII.   Owocnik – jego pokrój, wielkość i stosunek kapelusza do trzonu.

[Boguslaw]

Kiedyś (dosyć dawno) dostałem jakieś skany pracy traktującej o opieńkach od Ani K. Z tego co pamiętam (?), to mniej więcej, zawarte tam informacje pokrywały się z tym co jest zawarte w atlasie Marka Snowarskiego. Jak natrafię (odnajdę) to wrzucę do galerii.

[Waldek]

Małe słówko odnośnie rzadkich gatunków bezpierścieniowych:

opieńka bezpierścieniowa (Armillaria tabescens) (=A. socialis) ma status na Czerwonej Liście E. Podczas naszego spotkania na Węgrzech  spotykaliśmy ją bardzo często. Jest to gatunek ciepłolubny.
Ciekawe opracowanie na jej temat: http://web.natur.cuni.cz/cvsm/CM58325F.pdf

Drugi gatunek bez pierścienia - opieńka torfowiskowa (Armillaria ectypa) jest bardzo rzadki w całej Europie. Według mojej wiedzy jednak ma jakieś notowanie w Polsce. Warto jej szukać, tak jak i wielu ciekawych grzybków które mogą rosnąć na torfowiskach.

[Ania]

Gatunki ujęte w Checklist Wojewody 2003 i krótka charakterystyka. W Polsce 7 gatunków.
1. Armillaria borealis - opieńka północna
W lasach, na świerku. Pasożyt.
2. Armillaria cepistipes - opieńka cebulotrzonowa
W lasach, na buku zwyczajnym i jesionie wyniosłym. Pasożyt.
3. Armillaria ectypa - opieńka torfowiskowa
W lasach iglastych z sosną zwyczajną, na ziemi.
4. Armillaria lutea - opieńka żółtawa
W lasach i ogrodach, na grabie, buku, orzechu włoskim, dębie i robinii.
5. Armillaria mellea - opieńka miodowa właściwa
Poza lasami, na jabłoni domowej, topoli osice i winorośli właściwej. Pasożyt lub saprofit (?)
6. Armillaria ostoyae - opieńka ciemna
W lasach, żyzna buczyna karpacka, na brzozie, grabie, buku, modrzewiu europejskim, świerku, sośnie zwyczajnej, czereśni, gruszy pospolitej i dębie. Pasożyt wielu różnych drzew.
7. Armillaria tabescens - opieńka bezpierścieniowa
W lasach piaszczystych, żyzna buczyna karpacka (?), na drewnie bukowym. Pasożyt? Saprofit?

oraz 2 gatunki wątpliwe

1. Armillaria albolanaripes (Domański Z. 1997)
Uwaga: gatunek z Ameryki Północnej, dotychczas nie podawany z Europy.
2. Armillaria nigropunctata (Sałata 1974, Flisińska 1995)
Uwaga: Nazwa błędna. Gatunek nie wymieniany we współczesnej literaturze.

[Boguslaw]

Flora Agaricina Neerlandica. Vol.3
Cornelis Bas, C. Bas, Th. W. Kuyper, M. E. Noordeloos Taylor & Francis, 1995 by CRC Press, 200 pages
This is the third volume in a series that aims to provide a guide to the agarics and boleti occurring in the Netherlands. Generae covered include Clitocybeae, Laccarieae, Collybieae, Marasmieae, Myceneae, Panellae and Biannularieae.

Są: opis rodzaju, klucz, dokładny opis mikro- i makrocech gatunków, rysunki.
Armillaria tabescens
A. ectypa
A. mellea
A. lutea
A. cepistipes
A. borealis
A. ostoyae
A. tabescens
 

[Waldek]

Może uda się w przyszłym roku rozpoznać kilka opieniek (3-4 gatunki)?

[Boguslaw]

Wg mnie, opieńki nie są takie trudne, pod warunkiem, że ma się bogaty i wszechstronny morfologicznie materiał fotograficzny z owocników w różnym stadium rozwoju  , czyli wszystko to, co opisała Ania:
"Wysłany przez: Ania « dnia: Październik 18, 2013, 21:22:21"

Cechy mikro są raczej drugorzędne, ale potrafią  pomóc w razie wątpliwości.

[Ania]

Są

Taa... sporo nawet na poszczególne gatunki. Ciekawe, kto to przetłumaczy

[Rysiek]

Dogrzebałem się do książki   monografii „Opieńki” Pani Anny Żółciak  wydawnictwo Centrum Informacyjne Lasów Państwowych 2005
W Europie stwierdzono 7 gatunków opieniek z tego pięć posiadających Pierścień zaliczanych jest do Armillaria mellea complex i są to:
1 Armillaria mellea - opieńka miodowa właściwa
Poza lasami, na jabłoni domowej, topoli osice i winorośli właściwej.
2. Armillaria ostoyae - opieńka ciemna
W lasach,  na brzozie, grabie, buku, modrzewiu europejskim, świerku, sośnie zwyczajnej, czereśni, gruszy pospolitej, dębie i wielu innych /atakuje największą ilość gatunków.
3. Armillaria borealis - opieńka północna
W lasach, , na grabie, buku, dębie, robinii, klonie , jesionie, sośnie, świerku
4. Armillaria gallica - opieńka żółtotrzonowa
W lasach i ogrodach, na grabie, buku, orzechu włoskim, dębie, robinii, klonie , jesionie
5. Armillaria cepistipes - opieńka maczugowata
W lasach, na buku zwyczajnym i jesionie wyniosłym i wielu innych
Oraz dwie pozbawione pierścienia
6. Armillaria ectypa - opieńka torfowiskowa
na torfowiskach wysokich
7. Armillaria tabescens - opieńka bezpierścieniowa
na drewnie pniaków lub korzeni oraz pniach liściastych gatunków drzew: brzoza, dąb, śliwa, topola

W sumie podobne do Wojewody, rozróżnianie po wyglądzie pierścienia, a także po wyglądzie owocnika, żywiciel nie jest podstawowym kryterium przynależnosci gatunkowej

[Ania]

rozróżnianie po wyglądzie pierścienia, a także po wyglądzie owocnika, żywiciel nie jest podstawowym kryterium przynależności gatunkowej

No, w zasadzie to całkiem proste jest