Wiosna, to okres w którym pojawia się wiele niezwykle ciekawych gatunków grzybów, szczególnie z gromady workowców. Dość liczną grupę wśród nich stanowią grzyby o miseczkowatym kształcie, którym chciałbym poświęcić kilka słów. Coraz większe zainteresowanie ludzi zbieraniem gatunków wiosennych grzybów (również pozyskiwanych w celach kulinarnych!), skutkuje pojawianiem się na wielu stronach internetowych i portalach społecznościowych informacji o znaleziskach. Niestety bardzo wiele publikowanych wzmianek zawiera nieścisłe lub nawet błędne informacje dotyczące oznaczania gatunków. Mając na uwadze fakt, iż niektóre gatunki podejrzewane są o zawieranie trujących substancji, nie zaleca się ich spożywania.
W opracowaniu tym chciałbym się skupić na porównaniu materiału, który udało się nam zebrać podczas wielu spotkać terenowych (m.in. w czasie warsztatów na temat workowców, które organizuje Stowarzyszenie Na Grzyby) oraz otrzymanego od wielu miłośników grzybów, którym serdecznie za to dziękuję. Swoją uwagę chciałbym skupić głównie na miseczkowatych owocnikach z rodzaju Gyromitra (dawniej znanych jako Discina). Niestety w zdecydowanej większości, nie da się potwierdzić przynależności gatunkowej bez szczegółowych badań mikroskopowych. Samo badanie nie jest trudne, gdyż poszczególne gatunki dość wyraźnie różnią się ornamentacją zarodników. Pewien problem stanowi jedynie to, że zarodniki dość późno dojrzewają. Owocniki tej grupy mikroskopowo charakteryzują się występowaniem różnego rodzaju wypustków na końcach zarodników. Makroskopowo owocniki mogą nieco przypominać grzyby z rodzaju Peziza (kustrzebki), które łatwo wykluczyć po dodatniej reakcji IKI.
Najczęściej spotykanym przedstawicielem jest krążkownica wrębista (Discina ancilis) (=Discina perlata). Najczęściej wyrasta na próchniejącym drewnie drzew iglastych.
Zdjęcia owocników (fot. Waldemar Czerniawski)
Dojrzałe zarodniki:
Na końcach zarodnika widać wyraźnie zaostrzony wypustek, charakterystyczny dla tego gatunku. Zarodniki 27-40 x 12-15 μm.
Innym gatunkiem, rosnącym na drewnie jest Discina parma (=Gyromitra parma). Preferuje ona drewno drzew liściastych.
(fot. Ania Hreczka)
(fot. Waldemar Czerniawski)
Zarodniki:
Końce zarodników posiadają krzaczkowate wypustki. Zarodniki 28-32 x 12-16 μm.
Bardzo podobnym do Discina parma gatunkiem jest bardzo rzadka Discina martinii (=Gyromitra martinii), Wyróżnia się bardzo dużymi zarodnikami; łączona jest z lasami bukowymi. Autorką znaleziska i zdjęć owocników jest Ania Hreczka.
Zarodniki są bardzo podobne jak u Discina parma, jednak zdecydowanie większe, 31-38×12-15,5 µm.
Na iglastej ściółce wiosną możemy znaleźć Discina leucoxantha (Gyromitra leucoxantha). Owocniki zebrane były w górskich lasach świerkowych.
(fot. Anna Górszczyk)
(fot. Waldemar Czerniawski)
Zarodniki (dojrzałe) posiadają na końcach wypustki z wklęśnięciem; rozmiar: 25–35 ×10–15 μm.
Gatunkiem makroskopowo bardzo podobnym do Discina leucoxantha jest Discina accumbens (Gyromitra accumbens).
(fot. Krzysztof Lipiński)
Zarodniki 30–45 (52) × 12–15 (18) μm.
W wyglądzie, pewne podobieństwo do rodzaju Gyromitra, wykazuje rosnąca w tym samym wiosennym okresie, krążkówka żyłkowana. Pojawia się w dolinach rzek, w miejscach mszystych i wilgotnych. Ma charakterystyczny zapach chloru. Należy jednak do rodziny smardzowatych (Morchellaceae).
Więcej o tym gatunku można przeczytać na forum Disciotis venosa
Waldemar Czerniawski